Cóż z tego, co nam wiadomo
jesteśmy nafaszerowani wikingami ze wszystkich stron, wielcy brodaci wojownicy
z rogatymi hełmami, którzy podbili cały świat, a swoimi łodziami dopłynęli do
Ameryki i wyprzedzili Nela Armstronga w zdobyciu Księżyca. Te drugie to żart,
ale było ich wszędzie pełno. Z jednej strony podbijali Anglię, najeżdżali
Francję i Italię, budowali o własnych siłach Ruś i najmowali się u
Bizantyjskich władców. Dopiero później jakoś przestali to robić, chyba im się
znudziło, jednak, co było przed najazdami wikingów? Wiele jest spekulacji, a jedynie,
co mam na ten temat to staroangielskie i nordyckie sagi, germańskie mity i
kilka zapisków przez rzymskich kronikarzy. Kim byli przodkowie wikingów i co
oni tak naprawdę robili?
Nasuwa się wiele pytań, ale
pierwszą rzeczą, po jaką powinno się sięgnąć i nakreślić sobie mniej więcej to
wszystko to Beowulf. Tak nic innego jak staroangielski epos o wspaniałym
bohaterze Beowulfie, co zabił Grendela i został królem. No tak i tutaj
zaczynają się przeróżne spekulacje mnichów, uczonych i Bóg wie, kogo tam
jeszcze.
Aby wiedzieć, co się tam działo
trzeba wpierw sobie podzielić cały okres, nazywany przez brytyjskich badaczy
Old Norse na kilka szczegółów. Czyli po prostu podzielić wikingów na różne
grupy etniczne, nie chodzi mi tu o Duńczyków, Norwegów czy Szwedów. Tutaj
powinniśmy wprowadzić pewien zabieg podzielić ich prawidłowo, czy Jutowie,
Danowie, Anglowie, Burgundowie czy Geatowie. Jest tego masa, choć skupimy się
tak naprawdę na trzech głównych nacjach, czyli Jutach, Danach oraz Geatach.
Danowie są prekursorami tak naprawdę Duńczyków i w wielu tekstach określenia
Danów i Duńczyków określa się zamiennie. Jest to tak naprawdę mieszanka Jutów
oraz Geatów żyjących sobie na wyspach duńskich.
Po za tym wchodzi nam pojęcie
Scyldowie oraz Scedelandii nie mylić ze Scytią. Dużo też mogą nam namieszać
Fryzowie oraz sam dziki wódz Hunów, Attyla. Dlaczego? Bo i o nim wspominają
sagi staroangielskie. Jednak, aby nie namieszać wam i to, do czego się
dokopałem opowiem wam powoli i po kolei.
Zaczniemy, zatem od tego,
dlaczego tak naprawdę zabrałem się za ten tak ciężki temat. Otóż czytałem sobie
Beowulfa tłumaczonego przez J.R.R. Tolkiena. Innych tłumaczeń nie czytałem,
więc nie wiem jak on naprawdę jest zgodny. Jednak padło mi kilka haseł Scyldowie,
Geatowie, Hrodgar i Heorot. Chciałem to wyjaśnić, jednak polskie źródła, a
przekopałem je bardzo mocno mało mówią nam o tym wszystkim. Tak naprawdę robią
wzmiankę o Hrodgarze, że był to legendarny król Dani z VI w. n.e. ze słynnego
rodu Scyldów. Złapałem się za głowę i postawiłem sobie pytanie:
Kim są ci Scyldowie?
Mówiąc o Scyldach wpierw trzeba wyjaśnić,
czym jest Scedelandia lub łacińska nazwa Scedelandum. Na początku, że jest to
jakaś tajemnicza kraina, mityczna. Mój błąd myliłem się tak naprawdę. Miano
Scedeladii nosiły ziemie Półwyspu Jutlandzkiego zaczynając od ujścia Łaby,
przechodząc przez wyspy duńskie i kończąc na południowej części Półwyspu
Skandynawskiego. Mówiąc wprost ziemie Anglów, Jutów, Danów oraz Geatów i
Szwedów.
Błędem też było, że Scyldów
nazwałem narodem. Według definicji z angielskich źródeł pisanych Scyldowie do
legendarna rodzina królewska Duńczyków. Ich dzieje są szeroko opisane w mitach
germańskich, angielskich oraz nordyckich. Natknąłem się nawet na poczet
legendarnych królów Scyldów w wersji anglosaskiej oraz nordyckiej.
Zatem przedstawię wam listę
przodków Hrodgara z ojca na syna. Pierwsze imię będzie anglosaskie, drugie
będzie pochodzenia nordyckiego:
·
Sceaf/Seskef – był starożytnym królem
Longbardów; początki Longobardów wg. Origo gentis Longobardorum sięgają
istnienia ich plemienia na wyspie North w Scadan (Skandynawia, domniemane wyspy
duńskie); w mitologii angielskiej, jak i nordyckiej jest spór tradycji o jego
prawdziwy rodowód, jednak obie zgadzają się do tego, że był też legendarnym
królem z rodu Scyldów.
·
Bedwig/Bedvig
·
Hwala/?
·
Hrathra/Annanr
·
Itermon/Itermann
·
Heremod/Heremod (w łac. Heremodius) to
legendarny król duński i legendarny król Anglów (objaśnienie; Anglowie – lud
północnogermański zamieszkujący do V w. n.e. ziemie środkowej części Płw.
Jutlandzkiego, później emigrowali do Wschodniej Anglii). Żył prawdopodobnie w
II w. n.e., został wspomniany w Beowulfie. Wygnany przez swoich poddanych skrył
się pośród Jutów. Tam został zdradzony i zamordowany.
·
Sceldawen/ Skjöld – jeden z pierwszych
legendarnych wielkich królów duńskich. Wspomniany w Beowulfie i przedstawiony,
jako Scyld, albo Scyld Scefing. Samo określenie go Scyldem stawia na to, że był
kimś wielkim i godnym uwagi.
·
Beaw/ Bjárr – jego imię oznacza jęczmień,
występuje pomiędzy nim, a Beowulfem wiele podobieństw, z resztą patrząc na
etymologię ich imion można dowieść, że Beaw jest przekręconym imieniem,
niedźwiedź, co przedstawia słowo Beowulf. Zatem jest on i słynnym królem
Geatów, ale także został wcielony do rodu Scyldów. Teraz nie wiadomo czy jest
on następcą Scylda, czy Hrodgara? Pomiędzy nimi jest dość spory przeskok. Scyld
żył w IV wieku, Beowulf w VI w. n.e. Zatem możliwe jest, że pomiędzy nimi żył
Hrodgar.
·
Tætwa/ ?
·
Geat/Jat – wspomniany jest przez Assera (Asser –
walijski mnich z St. David, kronikarz, zm. ok 909 r.) tytułowany jest, jako
przodek Geatów i Jutów, zaczyna tu wchodzić niezgodność, bo oni istnieli przed
nim, czyżby jakiś błąd logiczny? Nie można tego dowieść w sagach.
·
Godwulf/Gudólfr
·
Fin/Fin
·
Frithuwalf/?
·
Fredlaf/ Fridleifr
·
Freawine/ ?
·
Frithuwald/ ?
·
Woden/ Odin – co do nich obaj sprowadzają się do
najwyższych bogów, nie mogłem uzyskać informacji kim byli, jednak są wykazani w
genealogii jako królowie z rodu Scyldów.
Władza legendarnego rodu Scyldów
jest określana od II w. n.e. do VII w. n.e. jednak większość tych królów to
bohaterowie sag nordyckich oraz anglosaskich, większość z nich zapewne jest
jedynie postaciami z sag Old Norse, tak jak tu przykładem jest Woden lub Odin.
Zacznijmy więc wybadać sprawę
Hrodgara, słynnego króla z poematu anglosaskiego Beowulf. Hrodgar jak już
podałem wcześniej jest to legendarny duński król z VI w. n.e. Pojawia się w
anglosaskich eposach Beowulf i Widsidh oraz w nordyckich sagach czy wierszach
oraz w średniowiecznych kronikach duńskich z XII w. Źródła anglosaskie i
skandynawskie są zgodne co do tego, że należy do rodu Scyldów i tutaj zaczyna
się rozbieżność. Bowiem źródła podane w Beowulfie czy Windish wskazują na to,
że abdykował on i zabił się zarazem na rzecz bohatera Beowulfa, któremu to
ofiarował koronę. Zaś źródła skandynawskie, bardziej wiarygodne [moim zdaniem]
opisują jak to po długich latach rządów abdykuje na rzecz swojego młodszego
brata Halga, zaś sam udaje się do Northumbrii. Opisuje to kilka sag w tym jedna
najbardziej okazała saga Rolf Krake czy Saga rodu Völsungów. Podważają one epos
Beowulf, z resztą to samo potwierdza duńska kronika.
Więc Hrodgar mógł istnieć, jest z
resztą najczęściej wspominanym królem duńskim w sagach, a szczyci się, że jest
synem słynnego Halfdana, bratem Halga, a jego wuj to słynny wojownik Rolf
Kraka. Halfdan prawdopodobnie jest wnukiem lub synem Skjölda, jednak to jedynie
domniemania. Jednak wszystko by na to wskazywało. Odpowiedni odstęp czasu pomiędzy
ich żywotami.
Jak wiemy też Hrodgar na cześć
wielkich zwycięstw swoich i przodków wybudował Heorot, który nawiedził Grendel.
Czym jest to zatem? Jest to hala miodu pitnego, pokusiłbym się określeniem tego
miejsca jako miodosytni króla, lecz jest to pałac króla Hrodgara z VI w. Heorot
oznacza sala Hart (hart jest to archaiczne germańskie słowo oznaczające
jelenia), co ciekawe Heorot naprawdę istniało, a jego dzisiejsza lokalizacja to
niejaka wioska Lejre w pobliżu Rosidle w dzisiejszej Danii na wyspie Sjælland.
Myślicie, że wszystko wyjaśnione?
Nie to dopiero część tego wszystkiego. Pozostało nam jeszcze trochę do
objaśnienia o przodkach wikingów. Trzeba coś powiedzieć o Jutach oraz Geatach.
Zaczniemy zatem od Jutów. Według
encyklopedycznej definicji jest to lud północnogermański osiadły w północnej i
środkowej części Płw. Jutlandzkiego. W połowie V w. n.e. część Jutów zasiedliła
południowo-wschodnią Anglię, dzisiejszy Kent, reszta podporządkowała się
Duńczykom. Myślicie, że oni jako
grywalna frakcja w Attyla Total War mogą coś zdziałać? Nie, mylicie się. Byli
to zwykli wieśniacy do oklepania przez Duńczyków i zawsze zawierali złe
sojusze. Rozjaśniając. Jutowie byli wielkimi sprzymierzeńcami Fryzów, co odbiło
im się czkawką. Wprawni żeglarze, lecz marni wojownicy. Coś z wikingów jest.
Wracając do Fryzów i ich sojuszu
z Jutami, objaśnimy wpierw kim są ci Fryzowie. Jest to naród który zamieszkał
ziemie Fryzji w II w. n.e., a w V i VI w. n.e. rozszerzyli swoje panowanie od
ujścia rzeki Ems do ujścia Wezery i na zachód od ujścia Renu. W 689 r. podbici
częściowo przez Franków, a w 734 r. całkowicie sprani w kilku pomniejszych
potyczkach przez Karola Młota i wcieleni do rozrastającego się wtedy Państwa
Franków. Wracając do nieudanego sojuszu Jutów z nimi.
Jutowie mając dość nacisków ze
strony Duńczyków widzieli nadzieję w rosnących w siłę Fryzów. Myśleli, że
poprzez sojusz z nimi wyrwą się od nich i stworzą własne niezależne państwo.
Wtedy też król Fryzji, król Finn zaprosił na swój dwór księcia Hnefa, który to
władał Hocings. Podczas jednej z upojnych uczt podstępnie go zabił. Na wieść o
tym Duńczycy postanowili się zemścić, lecz doznali odrzucenia przez Jutów,
którzy to dołączyli do armii króla Finna. Duńczykami podczas tej kampanii
dowodził słynny Hengest, który miał pod swoją wodzą trochę ponad 60 ludzi,
określanych jako berserków, tłumacząc na nasz maszyny do zabijania. Hengest
został zepchnięty do Finnsburga, gdzie zajął grodzisko. Tam jednak pewność
Fryzów i Jutów wkopała ich w nie lada tarapaty i doznali największej porażki
jaką mogli odnieść. Bitwa rozegrała się ok. 450 r. n.e., a król Fryzji stracił
głowę. Spowodowało to swego rodzaju wielki ruch emigracyjny z północnej
Germanii. Oprócz Jutów na podbój Anglii i znalezienia tam azylu zdecydowali się
Sasi oraz Anglowie. Jutów później czekały jeszcze represje, aż całkowicie
zostali wcieleni do królestwa Duńczyków.
Inaczej można rzec o Geatach,
którzy to wpisali się na karty historii jako prekursorzy wikingów i
stworzycieli zjednoczonych królestw Skandynawskich, jednak podstępni Szwedzi
wymazali ich z kart historii.
Geatowie to północnogermańskie plemię
zamieszkujące Götlandie (wyspa na Morzu Bałtyckim, tamtejsi Geatowie nazywani
są Gutes) oraz w szwedzkich prowincjach Västergötland oraz Östergötland (południowa
Szwecja). Jedna z teorii głosi, że Geatowie to tak naprawdę Goci, którzy
podczas wędrówki zamieszkali północne tereny, mało prawdopodobne choć jest to
możliwe. Z resztą w pierwszych zmiankach na ich temat istnieje określenie
Goutai, pisał tak o nich Ptolemeusz w II w. n.e., więc wszystko może na to
wskazywać. Jednak z etymologicznego punktu widzenia nazwy gotes i geats to dwa
różne słowa. Te drugie słowo oznacza w pragermańskiej mowie mężczyznę z krwi,
czyli wojownika na nasze.
Patrząc na historię w Beowulfie i
nordyckich sagach wspomina się, że Geatami nie rządził jeden król, było ich
kilku. Geatowie mimo jako jedna nacja byli pomiędzy siebie podzieleni, dopiero
w późniejszych okresach zaczęli się łączyć i stwarzać większe państwo. Jedynym
królem Geatów mającym potwierdzenie w historii jest Hygekac, jest opisany w
Liber Monstrorum i jest tam nazwany Rex Getarum, również wspominają o nim
frankijskie korniki takie jak Hisoriae Francorum i tam przedstawiony jest jako
Rege Gotarum. Wspomniany został tam przez to, że ok. 516 roku zasłynął z
najazdu na Fryzję i wywołał strach we Frankach. Z resztą o tym najeździe na
Fryzów można odczytać z wielu kamieniu runicznych pozostawionych na terenie
Szwecji. Opisują one, że przywieziono wiele wspaniałych łupów z fryzyjskich
ziem.
Wiadomo też ze źródeł
historycznych, że byli w sojuszu z Gotami. Opisane to jest w Hervarar Saga.
Opisuje ona jak to Hunowie pod wodzą Attyli najechali na ziemie Gotów i
przepędzili ich stamtąd. Zdesperowany król Angantyr poprosił o wsparcie króla
Gizura, który to wsparł w go w bojach z Hunami. Najechał on ziemie Rugiów i
wdarł się na tyły Hunów siejąc zamęt. Najazd ten określa się na rok 451. Jednak
nie jest to potwierdzone w innych źródłach. Jednakże o najeździe Attyli i walki
z nimi nie opisuje wyżej wspomniana saga, mówi o tym tez Saga rodu Völsungów,
która na samym początku opisuje zniszczenie burgundzkiego królestwa przez
Hunów, a następnie śmierć Attyli. Jest tam opisane, że ginie z ręki Gudrun –
występuje jedynie w mitologii nordyckiej, nigdzie indziej nie wspomina się o
niej.
Dużo też wskazuje na to, że
najeżdżali na rzymskie prowincje i łupili je wspierając gockie kampanie na
południu Europy. Potwierdza to też fakt dużego napływu rzymskiego złota do
krajów Geatów.
Geatowie jako nacja przestali
istnień do IX w. n.e., a nastąpiło to poprzez unię personalną ze Szwedami. Dlaczego
Geatowie zniknęli? Mieli oni konflikt z graniczącymi na północy Szwedami. Wojny
te przetoczyły się w VI i VII w. n.e. Miało to wszystko wpływ na to, że zmarł wielki
król Geatów Hreöel. Jego śmierć wprowadziła zamęt, co chciał wykorzystać
szwedzki król Ongenþeow i jego synowe Ohthere i Onela. Zebrali siły i najechali
królestwo Geatów, które było zjednoczone. Tak wybuchła pierwsza wojna ze
Szwedami mająca miejsce w VI w.
Po najeździe Szwedów nowy król
Geatów, Heþecyn pojmał szwedzką królową. Wściekły ze złości król Ongenþeow przybył
by ją ratować i zabił Heþecyna. Jednak myśląc, że już jest po sprawie zajął się
grabieniem kraju. Wtedy do Geatów dołączył berserk Hygelac i w odwecie najechał
Szwedów. Zabił króla Ongenþeowa oraz jego starszego syna Ohthere i scalił
Szwedów i Geatów. Decydującą bitwą była bitwa o Hrendensholt, dzisiejsza
miejscowość Ramshult.
Sytuacja uspokaja się na jakiś
czas, lecz zrozpaczony Onela mianuje się królem Szwecji i zabija Hyglaca. Wtedy
wkracza do akcji Beowulf, który rozgramia Szwedów w bitwie na lodach jeziora
Wener i zostaje królem Geatów, zaś Onela traci głowę.
Tak kończą się burzliwe
konflikty, strach przed Beowulfem jest zbyt wielki, aby go atakować, zaś on sam
robi rajdy na Fryzów.
W VII w. Geacki król imieniem
Algaut zostaje zaproszony na dwór szwedzkiego króla Ingjalda w Uppsali wraz z
innymi pomniejszymi królami Geackimi. W ciągu jednej nocy ginie z resztą
królów. Ingjald rozszerzył wtedy granicę włączając pod swoją władzę Heartland z
Västergötland.
Później całkowicie Geatów i
Szwedów jednoczy wielki król Ibar Vidfamne, który umiera ok. 700 r. Był na tyle
wielkim królem, że pod swoim panowaniem miał nawet i Danię oraz Norwegię.
Jednak po jego śmierci królestwo zostaje podzielone na wschodnie i zachodnie.
Zachodnie otrzymuje Harald Wartooth, król Dani i Norwegii, tytułował się też
jako król Szwecji, wschodnie ziemie, czyli Szwecje otrzymał w spadku Sigurd
Hring zwany też Sigurdem Pierścieniem. Jego postać jest wyjątkowa, ponieważ
jest ojcem słynnego dla całego świata wikinga Ragnara Lodbroka.
Konflikt pomiędzy braćmi
doprowadził do wielkiej bitwy o Brávellir ok. 750 r., gdzie zwyciężył Sigurd
Hring i zjednał sobie Danię. Jest on przodkiem następnych wydarzeń, stworzył
wikingów. Po latach waśni zaczęli najeżdżać Europę w o wiele większej skali niż
się to zdawało, a najwięcej namieszał jego syn Ragnar.
Tak kończy się historia Geatów,
później stają się Szwedami. Jednak ciekawą opcją są znalezione przeze mnie
rodowody królów Geackich. Dzielą się one na kilka grup. Legendarni królowie,
Siklings i tak dalej… Tak jak w przypadku Scyldów też ich wymienię i opiszę w
miarę potrzeb. Po za tym wymienieni są oni chronologicznie, jednak większość z
nich to postacie z mitologii nordyckiej i germańskiej.
Królowie legendarni.
·
Dag – współcześnie określany jako Yngvi, co
oznacza po prostu nordyckiego boga Freja.
·
Gizur – IV w. n.e. pomaga Gotom w walce z Hunami
·
Gauti – opisany w sagach Herraud
·
Syn Hring (Syn Pierścień) – jest synem Gauti,
król Wschodnich Geatów, wspominany w Bosa Saga ok Herrauds
·
Herrauör – syn Hringa
·
Gautrekr
·
Ketill Gautreksson – syn Gautrekra, wspomniany w
Hrollf saga Gautreksoonar
·
Hrollf Gautreksson – syn Ketilla
·
Gestiblindus pojawia się jako król Geatów według
eposu Gesta Danorum (O czynach Duńczyków)
·
Yngwin – żył w V w. n.e.
·
Sigurd wnuk Yngwina, opisano jego wielkie czyny
w Sadze rodu Völsungów, zabił ponoć smoka Fafnira,
·
Algaut – żył w VII w. n.e.
·
Thorir brat Bjarki (Beowulfa), o jego czynach
prawi Hrollf Kraki Saga
Siklings
·
Sigar według genealogii pochodzi z rodu Yngwina,
król wszystkich Geatów
·
Sigger żył w V w. n.e., syn Sigara, król
wszystkich Geatów z Sagi rodu Völsungów
Hrethelings
Królowie prowincji Västergötland
·
Hreöel – krewny Swetinga (kuzyn Sigurda)
·
Heþecyn zm. w 514 lub 516r., syn Hrethela
·
Hygelac zm. 516, syn Hrethela pogromca Szwedów
·
Heardred zm. ok 530r. syn Hygelaca
·
Beowulf zm. ok. 580r. bratanek Hygelaca,
zakończył najazdy Szwedów na długi okres czasu, zjednoczył prawie wszystkich
Geatów oraz Duńczyków (jeżeli wierzyć eposowi Beowulf)
Ylfings (Wulfings)
Królowie prowincji Östergötland
·
Helm – wczesny VI w. n.e. król Wulfiny wymieniony
jest w Widsidh, możliwy żywot 475 -530r.
·
Hoge – VII w. król Östergötland,
najprawdopodobniej potomek Helma
·
Hjörvard – VII w. król Östergötland,
najprawdopodobniej potomek Helma
·
Helgi Hundungsbane – VII w.
·
Hjörmund- VII w. syn Hjörvarda
Na tym można zakończyć opis
Geatów, Jutów, Danów czy Scyldów. Teraz mamy mniej więcej nakreślony istotę
powstania znanych nam dziś wikingów.
